Wateropleidingen bestaat 30 jaar

Wateropleidingen is een begrip in de sector. Al sinds 1994 biedt de stichting waterprofessionals een breed aanbod van opleidingen. Wateropleidingen-directeur Gabriëlle Knufman en Gerhard van den Top uit de Raad van Toezicht, vertellen enthousiast over deze mijlpaal. Het belang van de opleidingen blijkt uit de verhalen van Hilde Niezen, directeur RIONED, en Erik Wagener, Secretaris Directeur van waterschap Amstel, Gooi en Vecht en voormalig directeur van het Hoogwaterbeschermingsprogramma.

Gabriëlle Knufman, directeur Wateropleidingen

Gedreven door het levenslang ontwikkelen van professionals

Gabriëlle Knufman is sinds 2021 directeur van Wateropleidingen. Trots vertelt zij over het grote en dynamische opleidingsaanbod en het toenemende aantal co-creaties.

‘In 2023 gaven onze 275 freelance docenten samen zo’n 318 opleidingen’, vertelt Knufman. ‘Onze opleidingen variëren van losse masterclasses tot trajecten van een jaar. De teller voor het aantal cursisten, waaronder medewerkers van waterschappen, drinkwaterbedrijven en adviesbureaus, stond in 2023 op 3598. Zij kiezen voor ons openbare aanbod, of volgen maatwerktrainingen die hun organisaties hebben aangevraagd. Voor bepaalde functies bij waterschappen of drinkwaterbedrijven zijn sommige van onze opleidingen een functie-eis.’

Knufman, van oorsprong jurist, rolde ooit bij toeval in een baan waarbij ze trainingen verzorgde voor militairen op een NATO-hoofdkwartier. Terug in Nederland haalde ze haar onderwijsbevoegdheid en groeide ze via diverse functies in het nautisch onderwijs door tot directeur van het Nautisch College in Den Helder. ‘Dat ik nu directeur van Wateropleidingen ben, past perfect’, zegt ze. ‘Ik voel me senang bij het levenslang ontwikkelen van professionals en heb een passie voor water.’

Belangrijke thema’s

Het aanbod van Wateropleidingen is gericht op belangrijke thema’s, zoals waterveiligheid, drinkwater, afvalwaterzuivering, waterbeheer, klimaatadaptatie en stedelijk water. ‘Een zorg binnen de sector die ons ook treft’ vertelt ze, ‘is de vergrijzing. Jonge aanwas in ons docententeam is dan ook zeker welkom.’

‘Wat veel mensen trouwens niet weten’, zegt Knufman, ‘is dat wij door de watersector zijn opgericht als stichting zonder winstoogmerk. We krijgen geen instandhoudingsbijdrage, dus onze opleidingen moeten zichzelf terugverdienen’.

World Water Academy

Internationaal is Wateropleidingen actief als World Water Academy. Knufman: ‘Projecten waar we samen met partners aan deelnemen, zijn gericht op duurzame capaciteitsopbouw. De kracht van Nederlandse waterkennis – praktijkgericht, actueel en direct toepasbaar – spreekt aan in elk land.’

Maatwerk en co-creaties

Wat Knufman opvalt, is de toenemende vraag naar maatwerk. ‘Dat leidt tot mooie co-creaties, zoals die met adviesbureau Sweco. ‘Het team Engineering drinkwater groeide met junior engineers en zij-instromers. Om hun kennisniveau up-to-date te brengen, ontwikkelden wij een opleidingstraject dat bijdraagt aan structurele kennisborging.’

In samenwerking met Waterschap Aa en Maas ontwikkelde Wateropleidingen voor zuiveringsprofessionals de trainingen ‘Schoner effluent’ en ‘Energiebewust zuiveren’. Knufman: ‘Beide opleidingen, die dit najaar starten, sluiten aan bij de praktijk. Waterschappen hebben te maken met de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) en de nieuwe Europese Richtlijn voor stedelijk afvalwater. Hierdoor moet het effluent steeds schoner zijn. Bovendien willen ze in 2030 volledig energieneutraal werken.’

Ook nieuw is het opleidingsprogramma dat Wateropleidingen samen met Twynstra Gudde voor de projectteams van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) ontwikkelt. ‘Dat is een groot project waar we heel trots op zijn’.

Groter perspectief
Knufman benadrukt dat grote maatschappelijke thema’s, zoals de effecten van klimaatverandering, vragen om een verenigde watersector. ‘We moeten omschakelen naar systeemdenken: denken en werken vanuit een groter perspectief. Wateropleidingen speelt een sleutelrol bij het aanpakken van de opgaven door als kennisknooppunt de capaciteiten van waterprofessionals te versterken.’

Gerhard van den Top, voorzitter Raad van Toezicht

Samen lerend naar de toekomst

Gerhard van den Top was Dijkgraaf bij waterschap Amstel Gooi en Vecht, toen hij in 2021 voorzitter van de Raad van Toezicht van Wateropleidingen. Nu hij burgemeester van Hilversum is, blijft hij deze rol vervullen. ‘Ik geloof in educatie permanence’, zegt hij. ‘We zijn nooit uitgeleerd en binnen de watersector is dat zéker zo.’

‘Behalve door thema’s als klimaat en duurzaamheid, wordt het waterbeheer in ons land beïnvloed door nieuwe maatschappelijke eisen aan waterkwaliteit, hergebruik van grondstoffen, data, privacy enzovoort. Tegelijkertijd ontwikkelt de sector zich snel en blijft innoveren en leren belangrijk. Ook in een land met zo’n grote internationale waterreputatie. Het mooie aan Wateropleidingen vind ik dat cursisten hier les krijgen van ervaren mensen uit de praktijk.’

Faciliterende rol

Over de rol van de Raad van Toezicht van Wateropleidingen legt Van den Top uit dat deze niet zozeer sturend, maar vooral ondersteunend is: ‘Wij dragen bij aan de continuïteit en ontwikkeling van onze organisatie, bijvoorbeeld door mee te denken over de strategie. Hiervoor hebben we verschillende expertisegebieden, zoals financiën, onderwijs en communicatie. Als voorzitter breng ik mijn ervaring en bestuurlijke blik mee, altijd gericht op het goed luisteren naar ons management, onze medewerkers en hun ervaringen in de praktijk van Wateropleidingen. Zij moeten met de strategie uit de voeten kunnen.’

Trends

Van den Top legt uit dat De Raad van Toezicht ook niet beslist over het opleidingsaanbod. ‘Wel kijken we samen met medewerkers en management naar trends. Het onderhoud van assets zoals dijken, gemalen gebeurt bijvoorbeeld steeds meer datagedreven. Hier spelen we op in. Maar hoe zit het met andere hot items, zoals artifical intelligence en privacy? Zijn deze thema’s wel ‘nat’ genoeg, of laten we die beter over aan gespecialiseerde opleiders?’

Koers naar de toekomst

Een ander thema is de inzet van capaciteit. Van den Top: ‘Er is steeds meer vraag naar maatwerk. Wateropleidingen moet hierdoor keuzes maken. Gaan we minder standaardprogramma’s aanbieden? Moeten we groeien? Trainingen van andere aanbieders inkopen? En internationaal? Nederlandse waterprofessionals zullen altijd onze prioriteit blijven, maar als Raad van Toezicht willen we ook ruimte bieden om nieuwe wegen te verkennen. Van experimenteren leren we samen. Zo kunnen wij, als Raad van Toezicht en management, samen koers kiezen naar de toekomst.’

Hilde Niezen, directeur Stichting RIONED

Blij met persoonlijke samenwerking

Hilde Niezen is sinds 2021 directeur van Stichting RIONED. ‘Onze samenwerking met Wateropleidingen gaat al lang terug’, vertelt ze.

‘Wateropleidingen bestaat nu 30 jaar en wij 38 jaar’, zegt Niezen. ‘Als kennisautoriteit en koepelorganisatie voor stedelijk waterbeheer doen wij veel onderzoek en leggen we kennis vast, maar opleiden is echt een vak apart. Daarom gingen we in 1995 onze eerste samenwerking met Wateropleidingen aan. In 2017 droegen we de laatste cursus die we zelf nog gaven over aan Wateropleidingen.’

Begin met de BOR

Die samenwerking tussen RIONED en Wateropleidingen begon in 1995 met de BOR: de Basisopleiding Riolering. ‘Deze opleiding is echt een begrip in onze sector’, zegt Niezen. ‘Iedereen die bij een gemeente in het stedelijk waterbeheer werkt, volgt hem. Wateropleidingen stelt de BOR zelf samen met inzet van onze kennisbank Stedelijk Water. De opleiding is net dit jaar herzien, zodat hij weer aansluit bij alle praktijkontwikkelingen.’

Audiovisueel

Niezen is trots op de samenwerking, die niet alleen de inhoud, maar ook de vorm betreft. ‘Lang leverden we gemeenten vooral veel mappen met papier, die daar dan op de planken stonden. Inmiddels hebben we onze kennisbank ook grotendeels al digitaal ontsloten. Je vindt er ook video’s die we samen met Wateropleidingen maken om materie op een leuke, toegankelijke manier te brengen. Bijvoorbeeld doordat iemand laat zien hoe hij een bepaalde klus uitvoert.’

Bredere blik

Enthousiast is Niezen ook over de persoonlijke samenwerking met Gabriëlle Knufman. ‘Gabriëlle begon in 2021, een aantal maanden na mij. Dat we in die periode allebei nieuw waren, schepte een band van waaruit we nu nog steeds veel gedaan krijgen. Neem bijvoorbeeld Operatie Sterk Water. Samen Monique Bekkenutte van KNW lanceerden we dit initiatief tijdens de RIONED-dag afgelopen februari. Doel: gezamenlijk iets doen aan het capaciteitstekort in onze sector. We analyseren nu de omvang van het probleem bij gemeenten en adviesbureaus. Verder ontwikkelen we een platform waarop we laten zien dat je in de watersector boeiend en belangrijk werkt kunt doen. Door hierin samen te werken, bereiken we meer.’

Erik Wagener

HWBP-opleidingsprogramma naar een hoger plan

Het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP), gestart in 2014, werkt al vanaf het begin nauw samen met Wateropleidingen. Erik Wagener, tot afgelopen juni directeur van het HWBP en nu Secretaris-Directeur bij waterschap Amstel, Gooi en Vecht, vertelt waarom.

Binnen het HWBP zorgen de 21 waterschappen en Rijkswaterstaat ervoor dat onze primaire waterkeringen in 2050 aan de nieuwe waterveiligheidsnormen voldoen. ‘Een flinke klus’, zegt Wagener, ‘waarvoor projectmedewerkers wel de juiste skills moeten hebben. Wateropleidingen draagt hieraan bij door opleidingen te ontwikkelen, bijvoorbeeld over de techniek van dijkversterkingen.’

Dijkdoorbraak

Dat waterveiligheid niet vanzelfsprekend is, ondervond Wagener zelf in 2003, toen hij als directeur bij de provincie Utrecht water en milieu in portefeuille had. ‘Ik was nog geen twee weken begonnen, toen de dijk bij Wilnis afschoof’, vertelt hij. Gegrepen door de watersector werkte hij vervolgens bij waterschap Drents Overijsselse Delta en het HWBP.

Meer dan opleiden

‘Ik ben heel blij dat Wateropleidingen en Twynstra Gudde eind 2023 de aanbesteding voor het nieuwe HWBP-opleidingsprogramma hebben gewonnen’, vertelt Wagener verder. ‘Wateropleidingen is zoveel meer dan een opleider. Ze vertalen praktijkvragen naar een compleet nieuw opleidingsaanbod en ze pakken in het HWBP nu ook een stevige regierol.’

Kennisdeling leidt tot meer kennisdeling

Het nieuwe opleidingsprogramma, dat loopt tot 2028, wordt gefinancierd door alle waterschappen en is te vinden op hwbp.trainingscatalogus.nl. Je vindt er onder andere modules over projectmanagement en IPM, omgevingsmanagement en opdrachtgeverschap. Wagener: ‘Deelnemers doen nieuwe kennis op, maar we zien ook dat intervisiegroepen elkaar naderhand blijven opzoeken. Zo ontstaan netwerken van gedreven waterprofessionals die, ook na de opleiding, kennis en ervaring blijven delen.’

Bij Amstel, Gooi en Vecht

Ook Amstel, Gooi en Vecht heeft een sterke band met Wateropleidingen. Wagener: ‘Wij hebben een raamcontract voor maatwerkopleidingen en diverse collega’s zijn als docent aan Wateropleidingen verbonden. Dit vind ik ook echt mooi aan onze sector. Hoe wij en andere waterorganisaties elkaar versterken met kennisdeling. Dat brengt ons verder in de grote uitdagingen waar we samen voorstaan.’

Bron: Waterforum, door Dorien ter Veld